Esma Özen 
Balıkesir Milletvekili Burak Dalgın, Çinli otomotiv devi BYD ile yapılan yatırım anlaşmasına dair önemli soruları, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’ne verdiği soru önergesiyle gündeme taşıdı. Türkiye’nin otomotiv sektöründe hızla büyüyen markalarından biri olan BYD’nin, yatırım taahhüdünü henüz yerine getirmemesine rağmen gümrük vergisi muafiyetinden faydalandığına dikkat çeken Dalgın, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır’a yazılı soru önergesi sundu.
Teşvik Var, Yatırım Yok
Dalgın, Cumhurbaşkanı Kararı ile Çin’den ithal edilen hibrit ve içten yanmalı otomobillere getirilen %40 oranındaki ek gümrük vergisinden, BYD firmasına yatırım yapacağı taahhüdü karşılığında muafiyet sağlandığını, ancak yatırım sürecine dair somut bir ilerleme görülmediğini belirtti.
“BYD, Türkiye’de yatırım yapma sözü verdi ama bu söz henüz tutulmuş değil. Buna rağmen teşvikler devrede ve şirket, 2025’in ilk yarısında pazar payını yüzde 4 seviyesine taşıdı. Fabrika yok ama teşvik var. Bu çelişki kamu yararı açısından ciddi sorular doğuruyor” diyen Dalgın, konunun takipçisi olacaklarını vurguladı.
Basında ve sektörde yer alan bilgilere göre, BYD’nin Manisa’da kurmayı taahhüt ettiği fabrika projesi kapsamında henüz temel dahi atılmadı. Ancak şirket, bu vergi muafiyeti sayesinde pazar payını neredeyse 20 kat artırmayı başardı.
Dalgın’ın Önergesinde Sordukları:
Burak Dalgın, önergesinde şu kritik sorulara yanıt arıyor:
-
Fabrika İnşaatı: BYD’nin Manisa’da kurmayı taahhüt ettiği fabrikanın inşasında gelinen son aşama ve zaman planı nedir? Fabrika ne zaman faaliyete geçmesi planlanmaktadır?
-
Vergi İmtiyazı: BYD’ye yatırım teşviği çerçevesinde sağlanan gümrük vergisi imtiyazları neden yatırım, üretim ve istihdam gibi belirli taahhütlerin yerine getirilmesine bağlanmamıştır?
-
Teminat Mektupları: BYD ile imzalanan anlaşma kapsamında yatırımın aksaması durumuna karşı teminat mektupları alınmış mıdır? Şayet alınmışsa, bu teminat mektupları Çin’deki bankalar aracılığıyla nakde çevrilebilir mi?
-
Kazanç ve Yatırım İlişkisi: BYD’nin gümrük vergisinden muaf tutulması nedeniyle elde ettiği ilave kazanç, fabrika için yapılacak yatırım ile karşılaştırıldığında ne seviyededir? Firma yeni fabrikasını kurmadan önce bu kazançları amorti etmiş midir?
-
Katma Değer Taahhütleri: BYD, Mayıs 2025’te Macaristan hükümetiyle anlaşarak, bu ülkede bir bölgesel genel merkez ve Ar-Ge merkezi kurmayı taahhüt etmiştir. Ülkemizdeki yatırım teşvikinde de benzer katma değer taahhütleri yer almakta mıdır?
Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik Vurgusu
Yatırım teşviklerinde şeffaflık, hesap verebilirlik ve eşitlik ilkesinin esas alınması gerektiğini belirten Dalgın, “Bu tür teşviklerde ‘önce yatırım, sonra destek’ prensibi hayati önem taşır. Aksi takdirde, kamu kaynakları geri dönüşü olmayan şekilde heba olabilir” dedi.
